Zeytinde budamanın bitki gelişimine etkileri-1

Budama, meyve yetiştiriciliğinde en önemli kültürel uygulama olarak kabul edilmektedir. Budama ile zeytin yetiştiriciliğinde uygun terbiye sisteminin oluşturulması ve korunması, vejetatif ve generatif gelişme dengesinin sağlanması, periyodisitenin önlenmesi ya da etkisinin azaltılması, ağaçların gençleştirilerek C/N dengesinin yeniden optimum seviyeye getirilmesi mümkündür.

Zeytin ağaçlarında C/N oranı yanında, yeşil aksam/kök ve yeşil aksam/odun oranı da büyük önem taşımakta genç zeytin ağaçlarında uygun terbiye sistemi ile bitki seviyesinde optimum enerji dengesinin sağlanması, tam verim döneminde bu dengenin korunması ve yaşlılık döneminde ise dengenin yeniden sağlanması açısından budamanın önemi bilinmektedir.

Budamanın bir diğer önemli etkisi ise ışıklanma üzerine olmaktadır. Optimum ışıklanma ve güneş yanıklığından korunma açısından budama önem taşımaktadır. Bitki gelişimi yanında, ürün miktarı ve kalitesi de; en önemli enerji kaynağı olan ve fotosentezde kilit rol oynayan fotosentetik aktif radyasyon ile sıkı sıkıya ilişkilidir. Işığın taç içine girmesinde taç mimarisi ve fotosentetik aktif yeşil aksam oranı büyük önem taşıdığı için ışıklanma oranının düzenlenmesinde budama en önemli rolü oynamaktadır.

Aşırı meyve yükü ağaçtaki karbonhidratların çoğunu meyveler alacağı için ağaçtaki karbonhidrat azalır ve sonraki yıl meyve gözü oluşumu ve meyve azalır periyosite8verimde azalma) oluşur. Tam periyosite, kısmi periyosite, ağaç ve dal periyositesi gibi çeşitleri vardır. Budama esnasında odun dallarını kesmek suretiyle ağaçlar verime yönlendirilir ve periyosite kısmen önlenmiş olur. Ağaçların yıl içinde doğru beslenmesi ve sulanmasıyla da peryosite ya tamamen ortadan kalkar ya da etkisi azalır. Periyodisite gösteren çeşitlerde yaşanan bu sorunlar, ülkesel boyutta önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır.

Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümünden Hakkı Zafer Can Kamer Betül Özer’in yapmış oldukları bir araştırma sonucuna göre; başta sulama olmak üzere, neredeyse hiçbir bakım uygulamasının yapılmamasına rağmen, sadece düzenli budama ile bitki gaz alışverişinde ve vejetatif gelişmede dikkate değer bir artışın sağlanabildiği tespit edilmiştir. Budama yapılmayan parseldeki ağaçlarda özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında ciddi su stresi yaşanmakta olduğu belirlenmiş, Haziran ayında da stres eşiğine yakın değerler ölçülmüştür.

Çalışmada elde edilen verilere göre, budama yapılmayan parselindeki ağaçlarda, özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında yaprak sıcaklığı önemli derecede yükselme göstermiştir. Buna karşılık budama yapılan parselinde yaprak sıcaklığında benzeri bir artış görülmemiştir.

Marjinal alanlarda yapılan geleneksel zeytin yetiştiriciliğinde, özellikle meyve gelişiminin en hızlı yaşandığı çekirdek sertleşme döneminde ağaçlara su verilmesi ve budamanın düzenli yapılması kuraklık stresinin etkisinin azaltılması açısından büyük önem taşımaktadır. Çalışma sonucunda elde edilen bulgulara göre; düzenli budama uygulanan ağaçlarda su kullanımının daha etkin olduğu ve bitkilerin kuraklıktan daha az etkilendikleri belirlenmiştir.