Orman arazileri de tıbbi aromatik bitkilerin hizmetinde

Tıbbi ve aromatik bitkiler; gıda, ilaç, kozmetik ve baharat gibi birçok kullanım amaçları olan ve insanlık tarihinin başlangıcından itibaren benzeri amaçlarla kullanıldıkları bilinen bitkilerdir. Bu bitkiler sadece tarım ve ormanı ilgilendiren bir faaliyet alanı olmayıp, gıdadan sağlığa, kozmetikte turizme kadar birçok alanı ilgilendiren önemli bir sektördür.

Geçmişte tedavinin en önemli kaynağı olan tıbbi bitkiler sentetik ilaçların gelişmesiyle ilaç sanayisinde önemlerini belli ölçüde kaybetmiştir. Ancak bitkilerle tedavi, son 20-30 yılda hızla gelişen bir akım olarak hem ülkemizde hem de diğer ülkelerde büyük bir ivme kazanmıştır. Gelişmemiş olan ülkelerde nüfusun % 80’i tedavi amaçlı geleneksel ilaçlar kullanırken, bu oran gelişmiş ülkelerde % 40 civarında olup gelecekte tıbbi bitkilerden yararlanma oranının tüm dünyada artış göstermesi beklenmektedir.

Dünya üzerindeki tıbbi bitkileri türlerinin yaklaşık % 6'sı ülkemizde yetişmektedir. Son yıllarda tıbbi ve aromatik bitki ekiliş alanları 1,7 milyon dekara, üretimi ise 370 bin tona yükselmiştir. İhracat değerimiz ise 404 milyon dolara ulaşmış durumdadır. Kekik ve defne ihracatında dünya lideriyiz. Dünya defne ihtiyacının %90'ını ülkemiz üretmektedir. Ayrıca kimyon, adaçayı, biberiye ve anasonda da önemli bir üretici ve tedarikçi konumundayız.

Tıbbi aromatik bitkilerin hem üretimini, hem de katma değerini artırmak amacıyla çok sayıda destek ve hibe verilmektedir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından, ilaç ve kozmetik sektöründe yoğun kullanılan lavanta, gül, adaçayı, kekik ve çörek otu başta olmak üzere 139 çeşit tıbbi ve aromatik bitki ile süs bitkilerinin yetiştirilmesi için Hazine taşınmazlarının rayiç bedelin binde biri üzerinden kiraya verilmektedir.

Yine 2022 yılında 2000 ha hazine arazisi, tıbbi ve aromatik bitki ile süs bitkilerinin yetiştirilmesi amaçlı kiraya verilmek üzere ilana çıkarılacaktır. Bu kapsamda özellikle kadın girişimciler ile 18-40 yaş arası genç çiftçiler teşvik edilirken; ziraat mühendisleri, ziraat teknisyenleri, taşınmazın bulunduğu yerde ikamet edenler ya da kayıtlı olanlar, Çiftçi Kayıt Sistemine kayıtlı tıbbı aromatik ya da süs bitkisi yetiştiricileri, tarımsal amaçlı birlik kooperatifleri gibi üretici örgütleri kiralamada öncelik hakkına sahip olacaklar.

Tıbbi Aromatik Bitkilerin yetiştiriciliğinin desteklenmesi amacıyla Kırsal Kalkınma Destekleri kapsamında Kırsal Ekonomik Altyapı Yatırımlarının desteklenmesi programı çerçevesinde %50 hibe desteği verilmektedir. Tarıma dayalı ekonomik yatırımların desteklenmesi programı çerçevesinde ise tıbbi aromatik bitkilerin işlenmesi, kurutulması, paketlenmesi ve depolanmasına yönelik yeni tesislerin yapımı, kısmen yapılmış yatırımların tamamlanması, faal olan mevcut tesislerin kapasite artırımı ile teknoloji yenileme ve/veya modernizasyonu için yine %50 hibe desteği verilmektedir.

4 Kasım 2021 Tarih ve 31294 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Orman Kanununun 18. maddesinin uygulanması hakkındaki yönetmenlikte değişiklik yapılarak orman alanları tıbbi aromatik bitkilerin yetiştiriciliği ve mantar üretimi için kiralanabilmesinin önü açılmıştır. Bu amaç için kiralanabilecek orman alanlarının önceden yangın geçirmemiş, orman kadastro uygulamalarının tamamlanmış olması gerekmektedir. Müracaatlar başlamış olup, e-devlet üzerinden yapılmaktadır.

Tıbbi ve aromatik bitkilerle ilgili çeşit geliştirme çalışmaları son yıllarda belirli bir ivme kazanmıştır. Ancak çok sayıda cins ve türden oluşan bu grup bitkiler için yapılan çalışmalar yetersizdir. Üniversiteler ve Araştırma Enstitüleri tarafından tıbbi ve aromatik bitkilerde gerek doğrudan kullanım ve gerekse sanayinin ihtiyaç duyduğu nitelikleri taşıyan çeşitler geliştirilerek tescil edilip üreticilerin hizmetine sunulmalıdır.