İpekböceği tarımı

İpek, yaklaşık 4000 yıl önce Çinliler tarafından üretilmiş, üretim tekniği uzun yıllar gizli tutulmuş, sonrasında önce Anadolu’da daha sonra Avrupa’da üretilmeye başlanmış olup, ülkemizde ipekböceği yetiştiriciliği yaklaşık 1500 yıldan beri yapılmaktadır.

İpekböceği larvalarının koza örmek için salgıladıkları, parlak ve çok ince ipliğe ipek denilmektedir. Bu çok ince iplikler bir araya getirilerek ipek iplikleri elde edilir. İpek, kolay boyanabilen, yumuşak ve dayanıklı bir ip olması nedeniyle tarih boyunca çok kıymetli bir dokuma hammaddesi olmuştur. Çin’den başlayarak Anadolu ve Akdeniz aracılığıyla Avrupa’ya kadar uzanan ve dünyaca ünlü ticaret yolu ipek ticaretinin yapılması için kurulmuştur. Milattan yüzyıllar önce Mısırlılar, daha sonra da Romalılar, Çinlilerden ipek satın alırlardı. Ulaşım ise, İpek Yolu güzergâhlarını izleyen kervanlarla sağlanırdı.

İpek böcekçiliği yapabilmek için öncelikle meyve vermeyen veya çok az veren fakat bol yaprak verebilen dut ağaçlarına sahip olmak gerekmektedir. İpek böceği tohumları Bursa Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (Kozabirlik) tarafından ücretsiz olarak bu işi yapmak isteyen üreticilere verilmektedir. Tohumlar paketler halinde verilmekte olup bir pakette yaklaşık 20.000 böcek tohumu bulunmaktadır. Bir paket ipek böceği tohumundan koza elde edebilmek için yaklaşık 20 dut ağacına (yaklaşık 500 kg dut yaprağına) ihtiyaç bulunmaktadır. Yine bir kutu ipek böceği için 25 m2 kapalı alana (2x4=8 m2 3 katlı kapalı alanda olabilir) ihtiyaç vardır. İpekböceği yetiştiriciliğinde, 35 - 40 günlük çok kısa bir üretim döneminden sonra, bir kutu ipek böceğinden yaklaşık 25-35 kg yaş koza alınabilmektedir. Kozabirlik üretilen ürünleri gelip üreticilerden kendisi almaktadır. Tarım ve Orman Bakanlığı ise üretilen ipek böceği kozalarına 50 TL/kg destek vermektedir. Ayrına her yıl seçilen pilot illerde dut bahçesi kurulumu ve yetiştirme ortamlarının tesis edilmesi için 250.000 TL ye kadar destek verilmektedir.

Ülkemizde ipekböceği yetiştiriciliği; arazilerin diğer tarım dallarına elverişli olmadığı yörelerde, gelir kaynakları çok kısıtlı aileler tarafından küçük ölçekte yapılan, çok fazla yatırım gerektirmeyen ve kırsal alanda gizli işsizliğin önlenmesi ve tarımsal gelirin daha dengeli dağılmasında önemli derecede etkili yardımcı bir tarım faaliyeti olarak yürütülmektedir.

Türkiye’de 2017 yılında 52 ilde, 660 köyde, 2128 aile tarafından 101.820 kg yaş koza üretilmiştir. İpek ipliği açığı ithalat yoluyla karşılanmaktadır. 2017 yılında 52.505 ton ithalat yapılmış karşılığında da 2.196.881 dolar ödeme yapılmıştır.

İpekböceği yetiştiriciliği dut yaprağının temin edilebildiği her yerde yapılabilmekte ve ülkemizin büyük bir bölümünün dut yetiştiriciliği açısından uygun bir iklime sahip olması da avantajımızdır. Ancak, yoğun tarım ilaçlarının kullanıldığı yerlerde yetiştirilen dutlarla beslenen ipekböceklerinde toplu ölümler görülmektedir.

İpekböcekçiliği ile aile içindeki tüm bireylerinin emeğinin değerlendirilerek kırsal kesimde yaşayan insanların gelir seviyesinin arttırılması köyden kente göçün önüne geçilerek üretime dayalı sosyal bir gelir dağılımı sağlanması mümkündür. İşsizlik oranının %13’ seviyelerine kadar yükseldiği günümüzde kısa sürede iyi bir gelir elde edilebilecek alternatif bir iş kolu olarak ipekböcekçiliğinin değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyorum.