Gıda ambalajları ve migrasyon

Dünyada iki türlü beslenme sorunu yaşanmaktadır. İlki ve en önemlisi yeterli ve sağlıklı gıdaya erişimdir. İkincisi ise besinlerin insan ve çevreye zararı olmayan ambalaj malzemeleri ile muhafaza edilmesi ve taşınmasıdır.

Gıda endüstrisinde cam, kağıt, karton, mukavva, alüminyum, çeşitli plastikler ambalaj materyali olarak kullanılabilmektedir. Bu materyallerin hepsi sahip oldukları özellikler doğrultusunda az veya çok oranda gıdaya zararlı kimyasal madde geçişine (migrasyon) neden olmaktadırlar.

Ambalaj malzemesi herhangi bir kimyasal migrasyonun kaynağı olabilir. Kimyasal migrasyon, ambalaj malzemesinde bulunan kimyasalın miktarına, bekleme süresine, gıdanın yapısına, maruz kaldığı sıcaklığa bağlıdır. Migrasyon ile ilgili yapılmış birkaç bilimsel araştırma sonucunu sizlerle paylaşmak isterim.

Genelde ambalaj malzemesi olarak plastikler kullanılmaktadır. Plastiklerin esnek plastiğe dönüştürülmesinde ftalatlar kullanılmaktadır. Ambalaj malzemelerinin yapımında kullanılan ftalatlar gıdaların bünyesine geçebilmektedir. Di(2-tilhekzil)türü ftalatlar gıda endüstrisinde gıda paketleme torbalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Ftalatların; genital bozukluklar, çocuk ve yetişkinlerde testosteron düşüklüğü, hormonal olarak cinsiyet farklılığını ortadan kalkmasına sebep olmak gibi zararları vardır. Bu yüzden ftalat içeren ambalaj malzemeleri ile korunmuş gıdalardan uzak durulması gerekmektedir.

Yapılan bir araştırma sonucuna göre, domates konservesi yapılırken kullanılan ve kalayla kaplanmış tencerelerde yapılan konservelerde kalay geçişleri belirlenmiştir. Bunun sonucunda insanlarda kısa süreli mide rahatsızlıklarına sebep olmuştur.

Tüketiciler bazı ambalajları tekrar kullanabilmektedir. Örneğin, kullanılmış plastik su şişelerinin içerisine meyve suyu veya alkol konularak değerlendirilebilmektedir. Asitlik veya alkol içeriğine bağlı olarak plastik malzeme içerisinde bulunan bazı kimyasallar, içecekler içerisine geçebilir. Bu nedenle kullanılmış plastik su şişelerinin içerisine asit veya alkol içeriği yüksek içecekler konulmamalıdır.

Yapılan bir araştırmada toprakta yapılmış sırlı kaplarda yoğurt uzun süre bekletildiği zaman kabın sır kısmında bulunan çözülebilir kurşun bileşiklerinin yoğurda geçtiği anlaşılmıştır.

Bisfenol A(BPA) sert plastik ya da reçine üretimi için kullanılan kimyasal bir maddedir. BPA, dan yapılan reçineler bazı metal yiyecek ve içecek kutularının iç kısımlarında koruyucu bir kaplama olarak kullanılmaktadır. Konserve kutu gıdaları tüketen insanların idrarlarında yüksek düzeyde BPA olduğunu göstermiştir. BPA' nın özellikle üreme sistemi üzerinde testis, prostat, yumurtalık kanseri gibi kanser türlerine neden olduğu konusunda çalışmalar bulunmaktadır. BPA nın kullanıldığı ambalajlı ürünlerde migrasyon denetimleri daha fazla yapılmalıdır. Bebek ürünlerinde BPA kullanımı Ülkemizde de yasaklanmıştır.

Firmaların ürünlerini sağlıklı ambalaj malzemeleri ile pazara sunması, tüketicilerinde satın alacakları ürünün fiyatı, kalitesi, son kullanma tarihi gibi önemli hususlara yanında korumak ve taşımak için kullanılan ambalaj malzemelerinin de içeriklerine dikkat etmeleri büyük önem arz etmektedir.

Ayrıca kontrol mercilerinin ambalajla ilgili denetimleri artırmaları ve gıda ambalajlarında özellikle de plastik ve metal ambalajlarda, migrasyon analizlerinin belirli periyotlarla yapılıp yasal limitlere uygunluğu denetlenmeli, özellikle düşük nitelikli ambalajların kullanıldığı halk pazarlarında ve merdiven altı üretimlerde söz konusu ambalaj denetimlerinin de daha fazla ve hassasiyetle yapılması gerekmektedir.