Bodur badem yetiştiriciliği

Meyvecilik tüm dünyada tarımın en hızlı gelişen sektörleri arasında yer almaktadır. Bu durum üreticileri yeni bahçeler kurmaya ve bahçelerinde yeni nesil anaç ve çeşitler ile modern teknolojileri kullanmaya yönelik yatırımları artırmaya yöneltmektedir. Meyvecilik tarımında sürdürebilirliğin sağlanması için, birim alandan alınan verimin arttırılması maliyetlerinde düşürülmesi zorunlu hale gelmiştir.

Meyve yetiştiriciliğinde verim birkaç yöntemle arttırılabilir. Bunların başında bodur meyve yetiştiriciliği gelmektedir. Bir ağacın bodur olabilmesi için aşı yerinin altının yani anaç kısmının bodur özellikler taşıması gerekir. Bodur anaç kullanılması her ne kadar oldukça eski tarihlere dayanıyorsa da 1960’lı yıllarda da ticari olarak kullanılmaya başlamıştır. Ülkemizde de 1980’li yıllardan beri özellikle elma ve armut yetiştiriciliğinde kullanılan bodur anaçlara esas ilgi 1990’lı yıllarda artmıştır. Son 20 yıldan beride bodur badem anaçlarının kullanımı ve bodur badem yetiştiriciliği giderek yaygınlaşmaya devam etmektedir.

Ağaçları küçülterek birim alana daha fazla sayıda ağaç dikilmesi yoluyla verim artışı sağlanır. Ağaçları küçültmede en etkili vasıta da bodur özellikler taşıyan anaç kullanmaktır. Bodur anaçlar sadece birim alandan elde edilecek verimi artırmakla kalmazlar. Aynı zamanda verime yatma yaşını öne alırlar, kaliteyi artırırlar, bütün kültürel (Budama, ilaçlama, gübreleme ve hasat gibi) uygulamaları kolaylaştırırlar, maliyeti düşürürler ve kısaca meye yetiştiriciliğini kolaylaştırırlar.

İspanyada yapılan araştırmalarda 4 metre sıra arası, 1 metre sıra üzeri mesafede dikilen badem bahçesinden 2. Yılda dekara 20-60 kg, 3. Yılda 60-150 kg, 4. Yılda ise 150-300 kg iç badem elde edildiği ifade edilmiştir. Normal yetiştiricilikte bir dekara ortalama 35 civarında fidan dikilirken, bodur badem bahçesi kurulurken 250 civarında fidan dikilebilmektedir.

Ülkemizde badem yetiştiriciliğinin geçmişi incelendiğinde, ilk yıllarda tarla kenarlarında badem ağaçlarının dikimi şeklindeydi. Anaç olarak da yoğun bir şekilde acı badem tohum anaçları, çeşit olarak da erken çiçek açan yerli badem çeşitleri kullanılmaktaydı. Tohum anaçlarıyla kurulan bahçeler, geç meyveye yatmakta, büyük boylu ve hacimli ağaçlar oluşturmakta, daha az verim vermektedir. Yerli çeşitler erken dönemde çiçeklenmekte ve don zararına uğramaktadır. Son yıllarda geç çiçek açan Ferragnes, Ferraduel, Makako gibi çeşitler kullanılmaya başlanmıştır. Anaç olarak da GF 677, Garnem (GXN) gibi klonal anaçlar kullanılmaya başlanmıştır. Bu klonal anaçlar üzerine aşılanan çeşitler, acı badem anacı üzerine aşılanan çeşitlere göre daha kısa boy ve az taç yaparlar.

Bitki ıslahçıları yaptıkları araştırmalar neticesinde sık dikime uygun, erken yaşlarda meyve verdirebilen, sert çekirdekli ve sert kabuklulara uygun anaç ıslahına yönelmişlerdir. Bu araştırmaların sonucunda Rootback 20, Rootback 40, Rootback 70, Rootback 90, Rootback R ve Patrones Arda gibi anaçlar ıslah etmişlerdir. Bu anaçlarla sık dikim ( 4x1 m ) yapılmakta olup badem, şeftali ve kayısıda anaç olarak kullanılabilmektedirler.

Bodur badem ağaçlarını standartlarından ayıran özellik, sadece daha küçük olmaları değildir. Ağacın şekli ve yayılması, meyveye yatma yaşı, çiçeklenme ve hasat zamanı, sürgün çapı, ağacın ömrü, meyve verme tabiatı, yaprak/meyve oranı ve bitkinin besin maddeleri isteği yönünden bodur ağaçlar standartlarından farklıdırlar.

Yeni badem bahçesi kurmak isteyen girişimcilere öncelikle tavsiyem bu işi hem bilimsel olarak iyi bilen, arazide tecrübe sahibi olan, ülkemizde ve dünyada bu konularda yapılan araştırma ve geliştirme çalışmalarını iyi takip edebilen danışman kişilerden teknik destek almalarıdır. Bu alanda uzman kişilerin tavsiye ve yönlendirmeleri ile bodur badem yetiştirme tekniklerini uygulayarak bahçe kurmalarıdır. Budur badem yetiştiriciliği yapıldığı zaman bahçenin bakımı son derece kolaylaşmaktadır. Bunun yanında kısa sürede ve daha fazla verim alınabilmektedir. İlaçlama, budama ve hasat yapılırken mekanizasyon kullanımı daha kolay olmaktadır. Bütün Dünyada özellikle Avrupa Ülkelerinde yeni kurulan bahçeler bodur yetiştirme teknikleri uygulanarak kurulmaktadır.