Odyolog Adnan Gök'ten önemli uyarı: “İşitme kaybı Alzheimer-Demans olasılığını artırıyor”

Sağlıklı iletişimin sürdürülmesi için işitme duyusu önemli bir fonksiyonu yerine getiriyor. Günlük yaşamda ihmal edilen, önemsenmeyen bazı davranışlar istenmeyen sonuçlar doğuruyor. Bunlardan biri olan işitme kaybı, sadece kulakla sınırlı değil, aynı zamanda bilişsel fonksiyonları da doğrudan etkiliyor. Focus İşitme Cihazları Mesul Müdürü Odyolog Adnan Gökhan Gök, Yeni Ankara'nın sorularını yanıtlayarak kulak sağlığı ve beraberindeki gelişmelere dair önemli açıklamalarda bulundu.

Sizi tanıyabilir miyiz? Meslek tanımınızı yapar mısınız?

Hacettepe Üniversitesi Odyoloji bölümü mezunuyum. Dört yıllık eğitimin ardından hem eğitim ve araştırma hastanelerinde hem de Hacettepe Üniversite Hastanesinde staj yapma imkânım oldu. Stajlarımda İşitme ile ilgili değerlendirmeler ve bunlarla ilgili müdahalelere yönelik deneyimler kazandım. Mezuniyetimden itibaren işitme merkezinde çalışmalarıma devam etmekteyim.

Meslek tanımımıza gelecek olursak odyologlar, işitme ve denge sağlığı alanında uzmanlaşmış sağlık profesyonelleridir. İşitme kaybı, kulak çınlaması (tinnitus) ve baş dönmesi gibi sorunları teşhis edip, kişiye özel çözümler sunarlar. İşitme testleri uygulayarak işitme kaybının derecesini ve türünü belirler, gerektiğinde işitme cihazı seçimi ve ayarlamasını yaparlar.

Ayrıca, yenidoğan işitme taramaları, koklear implant danışmanlığı ve tinnitus terapileri gibi alanlarda da çalışırlar. İşitme kaybı olan bireylerin yaşam kalitesini artırmak için rehabilitasyon süreçlerini yönetir ve işitme sağlığını koruyucu önlemler geliştirirler.

Odyologlar hastanelerde, özel kliniklerde, rehabilitasyon merkezlerinde ve işitme cihazı uygulama merkezlerinde görev alır. Multidisipliner bir yaklaşımla KBB uzmanları, nörologlar ve psikologlarla iş birliği içinde çalışarak hastalara en iyi işitme ve denge çözümlerini sunarlar.

İşitmek neden önemli?

İşitme, insan hayatında hayati bir rol oynayan duyulardan biridir. Sadece duymak değil, anlamak, iletişim kurmak, sosyal bağlarımızı güçlendirmek ve çevremizi algılamak için de işitmeye ihtiyacımız var. İşitme kaybı yaşayan bireyler çoğu zaman "Duyuyorum ama anlayamıyorum" gibi şikayetlerde bulunurlar. Bu durum, kişinin sosyal hayattan uzaklaşmasına, içine kapanmasına ve özgüven kaybı yaşamasına neden olabilir.

Ayrıca yapılan araştırmalar gösteriyor ki işitme kaybı, Alzheimer ve demans riskini artırıyor. Yani işitme kaybı sadece kulakla sınırlı değil, aynı zamanda bilişsel fonksiyonları da doğrudan etkiliyor. Beyin, işitsel uyarım almadığında zamanla sesleri işlemeyi unutuyor ve bu durum zihinsel fonksiyonlarda gerilemeye yol açabiliyor.

Bunun dışında işitme, güvenliğimiz açısından da kritik bir öneme sahip. Çevremizdeki uyarıları, araba kornalarını, sirenleri, hatta bir kişinin bizi çağırmasını bile işiterek fark edebiliyoruz. İşitme kaybı olan bireyler, bu tür uyarıları kaçırarak kazalara daha yatkın hale gelebiliyor.

Özellikle çocuklarda işitme sağlığı çok önemli. Çünkü işitme, dil gelişiminin temelini oluşturuyor. Erken yaşta teşhis edilemeyen işitme kayıpları, çocuğun konuşma gelişimini geciktirebilir ve akademik başarısını olumsuz etkileyebilir. Bu yüzden erken teşhis için yenidoğan işitme taramaları büyük bir avantaj sağlıyor.

Özetle, işitme sağlığımızı korumak sadece daha iyi duymak anlamına gelmiyor. Bilişsel sağlığımızı korumak, sosyal hayatımızı aktif tutmak, güvenliğimizi sağlamak ve sağlıklı bir yaşlanma süreci geçirmek için de işitme büyük bir öneme sahip. Bu yüzden herkesin düzenli işitme testleri yaptırması ve işitme kaybı varsa erken dönemde harekete geçmesi gerekiyor.

Peki, en yaygın kulak sorunu nedir?

İşitme merkezlerine başvuran hastalarda en yaygın gördüğümüz sorunlardan biri presbiakuzi, yani yaşa bağlı işitme kaybıdır. Genellikle 50 yaş ve üzeri bireylerde görülmeye başlayan bu durum, iç kulaktaki (koklea) tüylü hücrelerin zamanla yıpranmasıyla ortaya çıkar. İşitme kaybı, genellikle ince seslerden başlayarak ilerler ve zamanla konuşmaları anlama güçlüğü ortaya çıkabilir.

Presbiakuziye sıkça kulak çınlaması (tinnitus) da eşlik eder. Tinnitus, bireyin dışarıdan bir ses kaynağı olmadan kulakta çınlama, uğultu veya vızıltı gibi sesler duymasıdır. Bu durum kişinin odaklanmasını zorlaştırabilir ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.

Ayrıca, işitme merkezlerine başvuran hastalar arasında gürültüye bağlı işitme kaybı da oldukça yaygındır. Özellikle uzun yıllar boyunca yüksek sese maruz kalan bireylerde (örneğin sanayi çalışanları, müzisyenler veya yüksek sesle kulaklık kullanan bireyler) işitme sinirleri zarar görebilir. Gürültü kaynaklı işitme kaybı genellikle geri dönüşü olmayan bir durumdur, ancak erken dönemde fark edilirse ilerlemesi önlenebilir.

Tüm bu işitme kayıplarında erken teşhis çok önemli. Bireyler, işitme kaybını fark ettiğinde vakit kaybetmeden bir odyoloğa danışmalı ve düzenli işitme testleri yaptırmalıdır. Erken müdahale ile işitme cihazları veya rehabilitasyon programları sayesinde hastaların hayat kalitesini yükseltmek mümkündür.

Çocuklarda işitme ile ilgili en sık karşılaştığımız sorunlardan biri orta kulak iltihabı (otitis media) ve buna bağlı iletim tipi işitme kaybıdır. Özellikle okul öncesi ve ilkokul çağındaki çocuklarda sıkça görülen bu durum, orta kulakta sıvı birikmesine neden olarak kulakta dolgunluk hissi, işitmede azalma ve zaman zaman ağrı ile kendini gösterir.

Orta kulak iltihabı genellikle üst solunum yolu enfeksiyonları veya geniz eti büyümesi nedeniyle ortaya çıkar. Tedavi edilmezse konuşma ve dil gelişimini olumsuz etkileyebilir, çünkü çocuklar çevrelerindeki sesleri yeterince duyamaz ve öğrenme sürecinde geri kalabilirler.

Bunun dışında, konjenital yani doğuştan işitme kayıpları da çocuklarda erken teşhis edilmesi gereken önemli bir konudur. Bu nedenle yenidoğan bebeklere işitme tarama testleri yapılır. Eğer bebek doğuştan işitme kaybı ile dünyaya geldiyse, erken teşhis ve işitme cihazı veya koklear implant uygulamaları ile dil ve konuşma gelişimi desteklenebilir.

Çocukların işitme sağlığını korumak için kulak enfeksiyonları ihmal edilmemeli, aşırı yüksek seslerden korunmalı ve düzenli işitme testleri yaptırılmalıdır. İşitme kaybı erken fark edilirse, çocuğun konuşma ve akademik gelişimi sağlıklı bir şekilde ilerleyebilir.

KULAK KRİSTALLERİNE DİKKAT!

Baş dönmesi ve beraberinde gelen kulak kristallerim yerinden oynamış gibi sözleri çevremizden duyuyoruz. Kulak kristalleri neden yerinden oynar?

Baş dönmesi şikâyetiyle gelen birçok hastamızdan "Kulak kristallerim yerinden oynamış" gibi ifadeleri sıkça duyuyoruz. Bu durumun tıbbi adı Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV) olarak bilinir ve iç kulaktaki denge sistemine ait otolit kristallerinin yer değiştirerek yanlış bir kanala kaçmasıyla ortaya çıkar.

Normalde bu kristaller, iç kulaktaki utrikül adı verilen yapının içinde dengeli bir şekilde bulunur. Ancak, ani baş hareketleri, travmalar, uzun süre aynı pozisyonda yatmak, yaşlanma veya bazen bilinmeyen nedenlerle bu kristaller yerinden oynayabilir. Yer değişen kristaller, baş hareketleriyle birlikte iç kulaktaki yarım daire kanallarına girerek beyne yanlış denge sinyalleri göndermeye başlar. Bu da ani ve kısa süreli baş dönmelerine neden olur.

BPPV hastaları genellikle başlarını belirli bir yöne çevirdiklerinde veya yataktan kalkarken aniden baş dönmesi yaşadıklarını ifade ederler. Bu durum günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir, ancak doğru tanı konulduğunda Epley veya Semont gibi özel manevralarla kristaller yerine yerleştirilerek tedavi edilebilir.

Baş dönmesi yaşayan bireyler, kendi kendilerine ilaç kullanmamalı ve en kısa sürede bir kulak burun boğaz uzmanına veya odyoloğa danışmalıdır. Doğru testler yapılarak baş dönmesinin sebebi belirlenmeli ve kişiye uygun tedavi yöntemi uygulanmalıdır.

İŞİTME SAĞLIĞINI ETKİLEYEN OLUMSUZLUKLAR

Günümüz koşulları düşünüldüğünde sizce işitme sorunlar arttı mı?

Maalesef, günümüz koşullarında işitme sorunlarının arttığını söyleyebiliriz. Özellikle şehirleşme, trafik yoğunluğu, yüksek sesle müzik dinleme alışkanlıkları ve çevresel gürültü kirliliği işitme sağlığını olumsuz etkileyen en önemli faktörler arasında yer alıyor.

Eskiden yaşa bağlı işitme kaybı genellikle 65 yaş ve üzeri bireylerde görülüyordu. Ancak, önümüzdeki 10 yıl içinde bu yaş sınırının 40-45 yaşa kadar düşeceği öngörülüyor. Bunun en büyük sebebi ise modern yaşamın getirdiği yüksek sesli ortamlara sürekli maruz kalmamız.

Özellikle gençler arasında kulaklık kullanımı oldukça yaygın hale geldi. Sürekli yüksek sesle müzik dinlemek, kulaktaki tüy hücrelerinin erken yaşta zarar görmesine yol açabiliyor. Bu durum, işitme kaybının gizli ve yavaş ilerlemesine neden olduğu için fark edilmesi zor oluyor.

Bunun yanı sıra, çalışma ortamlarındaki gürültü seviyeleri de işitme sağlığı açısından risk teşkil ediyor. Gürültülü fabrikalarda, inşaat alanlarında veya müzik sektöründe çalışan bireylerde gürültüye bağlı işitme kaybı sıkça karşılaştığımız bir sorun haline geldi.

Sonuç olarak, işitme sağlığımızı korumak için gürültülü ortamlardan kaçınmak, kulak koruyucu ekipmanlar kullanmak, kulaklıkla müzik dinlerken ses seviyesini düşürmek ve düzenli işitme testleri yaptırmak büyük önem taşıyor. Eğer işitme kaybı erken dönemde fark edilirse, ilerlemesini yavaşlatmak ve sağlıklı bir işitme sürecini korumak mümkün olabilir.

ESTETİK YAPTIRIRKEN SAĞLIĞINIZDAN OLMAYIN!

Kulak estetiği için neler söylemek istersiniz?

Kulak estetiği, genellikle kepçe kulak deformitesi, kulak yapısındaki asimetriler veya doğuştan gelen yapısal farklılıkları düzeltmek amacıyla yapılan işlemleri kapsar. Ancak burada önemli olan, her bireyin kulak yapısının kendine özgü olduğu ve estetik müdahalelerin işitme sağlığını olumsuz etkilememesi gerektiğidir.

Biz odyologlar olarak, en çok dış kulak kanalının darlığı ile ilgili sorunlar yaşayan bireylerle karşılaşıyoruz. Bu durum, sesin yeterince iletilmesini zorlaştırabilir ve işitme kaybına yol açabilir. Böyle bir durumda, kanal genişletme ameliyatları gibi işlemler işitme sağlığı açısından faydalı olabilir.

Öte yandan, kepçe kulak estetiği (otoplasti) en yaygın yapılan kulak estetik müdahalelerinden biridir. Ancak kulak estetiği operasyonlarında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, kulak kepçesinin doğal akustik işlevinin korunmasıdır. Çünkü kulak kepçesi, sesleri toplayarak iç kulağa yönlendiren bir yapıdır ve bu yapının yanlış konumlandırılması, kişinin çevresel sesleri algılamasında değişikliklere yol açabilir.

Estetik kaygılarla yapılan her müdahalenin, bireyin işitme fonksiyonuna zarar vermeyecek şekilde planlanması gerekir.

Focus işitme cihazları merkezi olarak işitme cihazlarında en büyük devrim sizce hangisidir?

İşitme cihazları teknolojisi son yıllarda büyük bir gelişim gösterdi. Focus İşitme Cihazları Merkezi olarak, bu alandaki en büyük devrimin işitme cihazlarının dijitalleşmesi ve yapay zekâ destekli hale gelmesi olduğunu söyleyebiliriz.

Eskiden işitme cihazları oldukça büyük ve hantal yapıya sahipti. Özellikle cep tipi kablolu cihazlar kullanılırdı ve estetik kaygılar nedeniyle bazı bireyler cihaz kullanmaktan kaçınırdı. Günümüzde ise kulak içi ve kulak arkası cihazlar, neredeyse görünmeyecek kadar küçük ve estetik hale geldi.

Ancak sadece görünüm değil, işitme cihazlarının teknolojik altyapısı da büyük bir dönüşüm geçirdi. Artık yeni nesil işitme cihazları, yapay zekâ destekli hale gelerek kullanıcının ses ortamını analiz edip en iyi duyma deneyimini sağlıyor. Bunun yanında bluetooth bağlantısı sayesinde cep telefonlarına, televizyonlara ve diğer akıllı cihazlara doğrudan bağlanabiliyor. Kullanıcılar telefon görüşmelerini veya müzikleri doğrudan işitme cihazları üzerinden duyabiliyor.

Bir diğer önemli yenilik de nano kaplama teknolojisi. Bu özellik sayesinde cihazlar suya, neme ve toza karşı daha dayanıklı hale geldi. Önceden cihazlar terleme veya nem nedeniyle sıkça arızalanırken, günümüz teknolojisiyle bu sorun büyük ölçüde çözüldü. Ayrıca gürültü engelleme sistemleri sayesinde arka plandaki sesler azaltılarak daha net bir işitme sağlanıyor. Özellikle kalabalık ortamlarda konuşmaları anlamakta zorlanan bireyler için büyük bir kolaylık sunuyor.

Son yıllarda dikkat çeken bir diğer yenilik ise yeniden şarj edilebilir işitme cihazlarının yaygınlaşması. Önceden pille çalışan cihazlar sık sık pil değişimi gerektiriyordu. Günümüzde ise USB veya kablosuz şarj edilebilen modeller sayesinde kullanıcılar çok daha konforlu bir kullanım deneyimi yaşıyor.

Sonuç olarak, işitme cihazları artık yalnızca bir ses yükseltici değil, kullanıcının günlük hayatını kolaylaştıran akıllı bir asistan haline geldi. Focus İşitme Cihazları olarak, en yeni teknolojileri takip ederek işitme kaybı yaşayan bireylerin hayat kalitesini artırmayı amaçlıyoruz.

Son olarak kulaklarımızı korumak için ne tavsiye edersiniz?

Kulak sağlığını korumak, işitme kaybını önlemek için atılacak en önemli adımlardan biridir. Günlük yaşamda farkında olmadan kulaklarımıza zarar verebilecek birçok faktörle karşılaşıyoruz. Bu yüzden bilinçli hareket etmek büyük önem taşıyor.

Öncelikle yüksek sese maruz kalmaktan kaçınmalıyız. Özellikle kulaklık kullanımı konusunda dikkatli olmak gerekiyor. Ses seviyesinin yüzde 60’ı aşmaması ve aralıksız uzun süre dinlenmemesi önemli. Yüksek sesle müzik dinlemek, iç kulaktaki hassas tüy hücrelerine zarar vererek kalıcı işitme kaybına yol açabilir.

Gürültülü ortamlarda çalışanlar için de özel koruyucu önlemler alınması gerekiyor. Fabrika, inşaat, sanayi gibi yüksek sese maruz kalınan iş ortamlarında mutlaka kulak tıkaçları veya kulak koruyucu ekipmanlar kullanılmalı. Çünkü uzun süreli yüksek sese maruz kalmak, işitme kaybının en sık nedenlerinden biridir.

Kulak çubuğu kullanımı konusunda da dikkatli olunmalı. Genellikle kulağı temizlemek için kullanılan pamuklu çubuklar, aslında kulak kirini daha derine iterek tıkanmalara yol açabilir. Kulak kendi kendini temizleyen bir organdır, bu yüzden dış kısmı nazikçe temizlemek yeterlidir.

Düzenli işitme testleri yaptırmak da büyük önem taşır. İşitme kaybı sinsi ilerleyen bir durumdur ve çoğu zaman bireyler kaybı fark ettiklerinde geç kalmış olabilirler. Bu yüzden yılda en az bir kez işitme testi yaptırılması önerilir. Eğer işitme kaybı varsa, ilerlemesini önlemek için altı ayda bir kontrol yapılmalıdır.

Son olarak, kulağımıza su kaçmasını önlemek ve enfeksiyonlardan korunmak da işitme sağlığı açısından önemlidir. Özellikle yüzme sonrası kulakların iyice kurulanması ve sık sık kulak enfeksiyonu yaşayan bireylerin bir uzmana danışması gerekir.

Kulak sağlığımız, hayat kalitemizi doğrudan etkileyen bir faktördür. Bu yüzden işitmemizi korumak için bilinçli hareket etmeli ve erken önlemler alarak sağlıklı bir duyma süreci sürdürmeliyiz.