Yakup Kadri Karaosmanoğlu kimdir?

136 yıl önce bugün 27 Mart 1889’da dünyaya gelen Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Anadolu Ajansının kurucularındandır, ömrünün son yıllarında ajansın yönetim kurulu başkanlığını yapmıştır. Aynı zamanda Türk Dil Kurumunun da kurucuları arasındadır.

YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU’NUN EDEBİ VE SİYASİ HAYATININ PANORAMASI

Roman, öykü ve makaleleri ile Türk toplumunun Tanzimat'tan bu yana geçirdiği değişiklikleri anlatmış bir yazardır. Asıl ününü romanları ile sağlayan yazarın en tanınmış romanları Nur Baba, Kiralık Konak ve Yaban'dır. Edebiyat yaşamının başında Fecr-i Ati edebiyat topluluğunun kurucu üyeleri arasında yer almış, daha sonra bireyci düşüncelerden uzaklaşarak toplumculuğu kabul etmiş bir yazar olarak değerlendirilir.

Millî Mücadele yıllarında ve sonrasında etkin bir siyasal yaşam sürmüştür. Milli Mücadele'den itibaren Atatürk’ün yakın arkadaşları arasında yer almıştır.

TBMM II, III. Dönem Mardin, IV. Dönem (Tiran Elçiliğine atanması nedeni ile 27 Ekim 1934 tarihinde istifa) ve 1. (XII) Dönem Manisa Milletvekilliği, Kurucu Meclis Millî Birlik Komitesi Temsilciliği (6 Ocak 1961 – 15 Ekim 1961) yapmıştır.

Kadro dergisinin kurucularındandır. Derginin, devrin yöneticileri ile fikir ayrılığına düşüp Kemalizm’i değiştirmekle suçlanarak kapanmasından sonra diplomat olarak yurt dışında çeşitli görevlerde bulunmuştur. 27 Mayıs 1960 yılında kurucu meclis üyesi ve Cumhuriyet Halk Partisi Manisa milletvekilliği görevlerini üstlenmiştir.

İlk öykü kitabı “Bir Serencam”’ı 1913'te yayımlandı. Bu yıllarda Peyam Gazetesi’nde kadın sorunları, hayat, medeniyet ile ilgili birçok konuda makaleler yayımladı. Bir süre Üsküdar İdadisi’nde edebiyat ve felsefe öğretmenliği yaptı.

1912’de tüberküloza yakalandığını öğrenen Yakup Kadri, tedavi olmak için ancak 1916'da İsviçre'ye gidebildi; Mondros Mütarekesi’nin imzalanması üzerine yurda döndü.

Balkan Savaşı ve I. Dünya Savaşı’nda yaşananlar Yakup Kadri’nin edebiyat anlayışını değiştirmesine neden oldu; sanatın "şahsi ve muhterem" olduğu düşüncesinden uzaklaştı. "Toplum için sanat" anlayışına yöneldi ve Milli Edebiyat akımının sade dil anlayışını benimsedi.

KURTULUŞ SAVAŞI YILLARI

Mondros Mütarekesi'nden sonraki günlerde İkdam gazetesinde yazılar yazan Yakup Kadri, yazılarında Türk Kurtuluş Savaşı'nı destekledi. Bir yandan da Yeni Mecmua'da Erenlerin Bağından adını verdiği nesirler yayımladı. Milli mücadele ile ilgili hikâyeler yazdı. Bu dönemdeki yazılarını daha sonra Ergenekon adlı eserinde kitaplaştırdı (1929).

1920'de Milli Mücadeleyi izlemek için bazı arkadaşlarıyla birlikte Ankara'ya çağrıldı. Batı cephesini dolaştı ve bu seyahatinden millî duyguları güçlenmiş, geleceğe dair ümit dolu olarak İstanbul'a döndü. Gazetecilik çalışmaları devam ederken en büyük eserleri olan romanlarını yayımlamaya başladı. Kiralık Konak romanı İkdam'da tefrika edildi. 1921'de ise daha önce yazdığı Nur Baba romanı Akşam gazetesinde tefrika ettirdi; ancak gelen tepkiler üzerine tefrika yarım kaldı. Eser, 1922'de kitap olarak yayımlandığında yazarının Türkiye'de ve ülke dışında tanınmasına büyük katkı sağladı. Nur Baba, aynı yıl, Muhsin Ertuğrul tarafından filme de çekildi.

KADRO DERGİSİ YAZARLIĞI

1932'de Vedat Nedim Tör, Şevket Süreyya Aydemir, Burhan Asaf Belge ve İsmail Hüsrev Tökin ile birlikte Kadro dergisinin kurucuları arasında yer aldı. O yıl, Kurtuluş Savaşı gözlemlerinden ve Tetkik-i Mezalim Komisyonunda yer aldığı dönemden yararlanarak yazdığı Yaban adlı romanı Kadro dergisinde tefrika etti ve büyük yankılar uyandırdı. Romanda Türk milletinin büyük bir kurtuluş mücadelesi vermekte olduğu 1922 yılında aydın ile köylü arasındaki yabancılık ve uyuşmazlığı anlattı. Derginin hemen her sayısında sanat ve edebiyat üzerine denemeler yazdı.

Kadro dergisinin savunduğu bazı görüşler devlet yetkilileri tarafından aşırı bulununca derginin imtiyaz sahibi Yakup Kadri, 1934'te Tiran’a elçi olarak atandı ve dergi kapatıldı.

ESERLERİ:

Roman

Nur Baba (1922)
Kiralık Konak (1922)
Hüküm Gecesi (1927)
Sodom ve Gomore (1928)
Ankara (1934)
Yaban (1932)
Bir Sürgün (1937)
Panorama (1953)
Hep O Şarkı (1956)

Öykü

Bir Serencam (1914)
Rahmet (1923)
Ceviz (1925)
Milli Savaş Hikâyeleri (1922)

Şiir

Erenlerin Bağından (1922)
Okun Ucundan (1940)

Oyun

Nirvana (1909)
Veda (1929)
Sağanak (1929)
Mağara (1934)