Türkiye dış yardımda üst sıralara yerleşti!

Ancak bu yardımların büyük bir bölümünün Türkiye'deki Suriyeli mülteciler için harcandığı ifade ediliyor. Türkiye, 2023 yılında 5,1 milyar dolar dış yardım yaparak ABD’nin ardından ikinci sırada yer aldı.

Cangöz’ün değerlendirmelerine göre Türkiye, milli gelirine oranla en fazla dış yardım sağlayan ülkelerden biri olmasına rağmen, kişi başına gelir seviyesi en düşük bağışçı ülke konumunda bulunuyor.

SON 5 YILDA 38,5 MİLYAR DOLAR YARDIM

Türkiye’nin dış yardımları son beş yılda 38,5 milyar dolara ulaşırken, 2019 yılında GSYH’nin yüzde 1,15’ine ulaşan yardım oranı 2023 itibarıyla yüzde 0,62’ye geriledi.

Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından yayımlanan raporlara göre, dış yardımların dörtte üçü Suriye’ye kullandırılmış durumda. Bu yardımların önemli bir kısmı eğitim, sağlık gibi ayni yardımlardan oluşuyor.

TÜRKİYE, EN BÜYÜK BAĞIŞÇI ÜLKELER ARASINDA EN DÜŞÜK GELİRLİ ÜLKE

2023 yılı verilerine göre, Türkiye en fazla dış yardım yapan ilk 20 ülke içinde kişi başına gelir seviyesi en düşük ülke oldu. Türkiye dışındaki ülkelerin ortalama kişi başı milli geliri 57 bin 390 dolar iken, Türkiye’nin bir üstünde yer alan Suudi Arabistan’da bu rakam 32 bin 94 dolar olarak hesaplandı.

Türkiye'nin ekonomik göstergeleri dikkate alındığında, yüksek dış yardım harcamalarının ülke içinde nasıl finanse edildiği tartışma konusu oluyor. Cangöz, bu tür yardımların bütçe kaynakları ve vergi tahsilatının nasıl şekillendiğiyle doğrudan bağlantılı olduğuna dikkat çekti.

VERGİ TOPLAMA ORANI DÜŞÜK: KAYNAKLAR NASIL KARŞILANIYOR?

Türkiye, vergi toplama konusunda en fazla kalkınma yardımı yapan ülkelerden önemli ölçüde ayrışıyor. Gelir, kar ve sermaye kazançlarından alınan vergilerin GSYH’ye oranı Türkiye’de sadece yüzde 5,8 seviyesinde kalırken, diğer bağışçı ülkelerde bu oran ortalama yüzde 15 olarak hesaplanıyor.

EKONOMİK DENGE VE YARDIM HARCAMALARI

Türkiye’nin yurt dışı kalkınma yardımlarının ivmelenmeye başladığı 2012 yılından bu yana şu ekonomik değişimler dikkat çekiyor:

• Kişi başına gelir sadece yüzde 13 oranında arttı
• Enflasyon yüzde 6’dan yüzde 80 seviyelerine çıktı
• Döviz kuru 1,7 TL’den 30 TL’nin üzerine yükseldi
• Merkez Bankası net rezervleri 50 milyar dolardan 8 milyar dolara düştü

BÜTÇE AÇIĞI TARİHİ ZİRVELERE ULAŞTI

• Gelir eşitsizliği göstergesi Gini katsayısı 0,40’tan 0,42’ye yükseldi
• Yoksulluk ve hayat pahalılığı giderek arttı

Cangöz, bu ekonomik sıkıntılar yaşanırken Türkiye’nin insani ve kalkınma yardımları için 75 milyar dolarlık kaynak tahsis ettiğine dikkat çekerek, dış yardımların toplumsal yükünü sorgulamaya açtı.

DIŞ YARDIMLARIN GELECEĞİ TARTIŞILIYOR

Türkiye’nin ekonomik dengeleri zorlarken yüksek miktarda dış yardım yapması, ekonomik çevrelerde tartışma konusu olmaya devam ediyor. Bütçe kaynaklarının etkin kullanımı ve halkın refahı ile dış yardımlar arasındaki denge önümüzdeki dönemde de gündemdeki yerini koruyacak gibi görünüyor.